با افزایش استقبال کاربران از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، بحث‌هایی در مورد امکان ردیابی استارلینک مطرح شده است. در این مقاله توضیح می‌دهیم که آیا استارلینک قابل ردیابی است و اگر هست، کاربران ایرانی چگونه می‌توانند امنیت خود را در هنگام استفاده از این سرویس حفظ کنند.
شایعه ردیابی استارلینک از کجا شروع شد؟
سال 1401 بود که ایلان ماسک اعلام کرد 100 دیش استارلینک در ایران فعال شده و توسط کاربران ایرانی در حال استفاده است. با اعلام رسمی این خبر، بسیاری از مسئولان در ایران سعی کردند با اغراق درباره امکان ردیابی سیگنال‌های استارلینک، ایجاد پارازیت و همچنین شناسایی کاربران، علاقمندان به استارلینک را از اقدام برای خرید استارلینک منصرف کنند.
مهم‌ترین مصاحبه‌ای که مسئولان دولتی درباره ردیابی استارلینک انجام داده‌اند، مصاحبه مسعود اسدپور، رئیس آزمایشگاه شبکه‌های اجتماعی دانشگاه تهران، با روزنامه خراسان در مهرماه 1401 بود. به گفته اسدپور:
«پیداکردن تجهیزات ماهواره استارلینک کار پیچیده‌ای نیست. در نتیجه اگر استفاده از آن در کشورمان زیاد بشود خیلی راحت می توانند تجهیزاتش را پیدا و جمع کنند. با توجه به محدودیت های اینترنتی این اخباری را که هم اکنون درباره ورود تجهیزات استارلینک یا اتصال تعدادی از کاربران منتشر می شود نوعی جنگ رسانه ای می دانم. شاید یک سال دیگر به نقطه ای برسیم که اینترنت استارلینک برای تعداد زیادی قابل استفاده باشد اما ادعای فعلی را فقط یک دروغ و جنگ رسانه ای می دانم. حتی اگر شخص ایلان ماسک، گهگاهی درباره راه اندازی استارلینک در کشور ما صحبت می کند هم به خاطر این است که پروژه های خودش را در جهان مطرح کند.»
در نقض صحبت‌های ایشان درباره دروغ بودن امکان استفاده از استارلینک در ایران، در ادامه این مقاله به آمارهایی اشاره می‌کنیم که در سال 1403 توسط سازمان‌های دولتی در ایران منتشر شده و خبر از آن می‌دهند که تعداد کاربران اینترنت استارلینک از سال 1401 تا کنون، صدها برابر شده است.
رئیس آزمایشگاه شبکه‌های اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه اظهارات شتاب‌زده و نسنجیده خود ادعا می‌کند که «ردیابی استارلینک توسط وزارت ارتباطات و سایر نهادها قطعا امکانپذیر است»، با این وجود، هم‌اکنون با گذشت دو سال از این مصاحبه هنوز حتی یک مورد گزارش درباره شناسایی کاربران استارلینک در ایران وجود ندارد. اسدپور می‌گوید:
«استارلینک به این شکل نیست که فقط به یک بشقاب برای دریافت اینترنت نیاز داشته باشد. به چند وسیله نیاز دارد که هم اطلاعات را ارسال کند و هم اطلاعاتی را بگیرد. با این شرایط هم قطعا رصد تجهیزات دریافت اینترنت استارلینک امکانپذیر است اما اینکه تجهیزات و ابزار دریافت اینترنت با چه دقتی در یک محدوده جغرافیایی تشخیص داده می شود، نمی دانم.»
اسدپور در ادامه صحبت‌های خود به موضوع ردیابی استارلینک توسط نیروهای روسیه در جنگ این کشور با اوکراین نیز اشاره می‌کند:
«فرضا اگر اینترنت استارلینک هم بدون اجازه فعال شود این که چه نوع برخوردی می توانیم برای قطع اتصال آن داشته باشیم به ابزار و فناوری ما ارتباط دارد که احتمالا کار پیچیده ای نیست. همچنان که در جنگ اوکراین هم روسیه توانسته به شیوه ای روی اینترنت استارلینک تاثیر منفی بگذارد و اتصال آن را قطع یا محدود کند.»
این اظهارات رئیس آزمایشگاه شبکه‌های اجتماعی دانشگاه تهران در حالی انجام می‌شود که روسیه نیز در جنگ اوکراین نتوانست استارلینک را ردیابی و قطع کند، بلکه فقط برای مدت بسیار کوتاهی سیگنال‌های استارلینک را مختل کرد. در قسمت‌های بعدی این مقاله، درباره اتفاقات مربوط به ردیابی استارلینک در اوکراین نیز توضیح می‌دهیم.
پیشنهاد مطالعه: نصب استارلینک در تهران – مراحل نصب و هزینه‌ها
آمار تعداد کاربران استارلینک در ایران؛ نقض‌کننده ادعای ردیابی استارلینک
دو سال پس از ادعاهای ردیابی استارلینک که در قسمت بالا نیز نمونه‌ای از آن را بررسی کردیم، در دی‌ماه 1403، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران اعلام کرد که تعداد اشتراک فعال استارلینک در ایران به بیش از 30 هزار و تعداد کاربران آن به بیش از 100 هزار نفر رسیده است.
رشد صدها برابری کاربران استارلینک در ایران نسبت به سال 1401، به خوبی نشان می‌دهد که دولت به هیچ عنوان نتوانسته در محدود کردن استارلینک موفق باشد. علاوه‌بر این، رشد چشم‌گیر ترافیک استارلینک از مبدا ایران نیز بیانگر این است که کاربران استارلینک بدون هیچ مشکلی در ایران در حال استفاده از آن هستند:
مجله فوربس (Forbes) نیز در آخرین روزهای سال 2024 میلادی (آذر 1403)، در گزارشی به موضوع تعداد کاربران استارلینک در ایران پرداخت. در این گزارش تخمین زده شده که استارلینک در ایران حداقل 20 هزار اشتراک فعال دارد.
همخوانی گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران و مجله فوربس نشان می‌دهد که استارلینک در کمتر از دو سال توانسته رشد بسیار مطلوبی در ایران داشته باشد و نهادهای دولتی توانایی ردیابی استارلینک، شناسایی کاربران و ارسال پارازایت را نداشته‌اند.
پیشنهاد مطالعه: آیا اینترنت استارلینک نامحدود است؟
آیا از نظر فنی استارلینک قابل ردیابی است؟
برای پاسخ دادن به این سوال، به مصاحبه حجت فدایی، متخصص امنیت اینترنت و شبکه رجوع می‌کنیم. فدایی در پاسخ به این سوال که آیا امکان محدود کردن استارلینک در ایران وجود دارد، می‌گوید:
«از نظر فنی، روی هر سیگنال رادیویی می‌توان پارازیت انداخت، اما از آنجایی که کاربران استارلینک در ایران در سراسر کشور پراکنده هستند و مکان دقیق آن‌ها مشخص نیست، ایجاد پارازیت روی سیگنال‌های استارلینک تقریبا غیرممکن خواهد بود.»
این متخصص امنیت اینترنت و شبکه در پایان صحبت‌های خود، تنها راه ردیابی تجهیزات استارلینک را شناسایی دیش استارلینک روی ساختمان‌ها دانست.
آیا واقعا روسیه در اوکراین توانست استارلینک را ردیابی کند؟
کسانی که اعلام می‌کنند دولت می‌تواند استارلینک را ردیابی و شناسایی کند، یکی از دلایلی که برای ادعای خود می‌آورند این است که روسیه نیز در جنگ با اوکراین توانست استارلینک را ردیابی کند و سیگنال‌های آن را مختل کند. اما این روایت فقط بخش کوچکی از واقعیت را بیان می‌کند.
حجت فدایی در بخشی از صحبت‌های خود به ماجرای استارلینک در جنگ اوکراین و روسیه نیز اشاره کرد:
«روسیه در جنگ با اوکراین در شمال خِرسون توانست استارلینک را برای چند ساعت قطع کند، اما دلیل موفقیت روس‌ها این بود که محل نگهداری تجهیزات استارلینک اوکراینی‌ها در این عملیات در یک پایگاه مشخص بود که روس‌ها هم اطلاع داشتند. با این وجود، با پیگیری‌های شرکت استارلینک، این مشکل در چند ساعت حل شد که این موضوع باعث تمجید وزارت دفاع آمریکا از استارلینک شد.»
بنابراین، واقعیت این است که روسیه فقط برای چند ساعت توانسته استارلینک را در یکی از عملیات‌های اوکراین مختل کند که آن هم به دلیل مشخص بودن مکان استفاده از استارلینک بوده است.
چطور از ردیابی استارلینک جلوگیری کنیم؟
به گفته متخصصان شبکه، علاوه بر شناسایی سیگنال‌های استارلینک و همچنین ردیابی تجهیزات استارلینک، یک راه دیگر نیز برای شناسایی کاربران استارلینک وجود دارد.
اگر کاربران استارلینک وارد حساب کاربری خود در سایت‌ها و اپلیکیشن‌های آنلاین شوند(برای مثال اسنپ، دیجیکالا، سازمان‌های دولتی، بانک‌ها و …)، به راحتی مشخص می‌شود که در حال استفاده از اینترنت استارلینک هستند. از طرف دیگر، از آنجایی که اطلاعات هویتی آن‌ها در حساب کاربری‌شان ثبت شده است، امکان پیگیری از سمت دولت نیز وجود خواهد داشت.
از این رو، برای جلوگیری از خطر ردیابی استارلینک، ما دو توصیه به کاربران استارلینک در ایران می‌کنیم:
- از IP استاتیک ایران برای وصل شدن به سایت‌های داخلی استفاده کنید. خرید آی پی استاتیک به صورت قانونی و با هزینه کم انجام می‌شود.
- دیش استارلینک را استتار کنید. برای این کار می‌توانید از کارتن یا روش‌های دیگر استفاده کنید.
- بای پس روتر استارلینک
آیا تا به حال کاربران استارلینک در ایران شناسایی شده‌اند؟
تا کنون که ما در فروردین 1404هستیم، هنوز حتی یک مورد گزارش درباره ردیابی استارلینک منتشر نشده است. این موضوع نشان می‌دهد که ردیابی اینترنت استارلینک هنوز فقط یک فرضیه است و در واقعیت، این کار برای هیچ دولتی در جهان امکانپذیر نیست.
با این وجود، برخی از دولت‌ها برای جلوگیری از اینترنت آزاد تلاش می‌کنند که کاربران اینترنت را با ادعای ردیابی استارلینک تهدید کنند. ما تاکید می‌کنیم که این کار فقط با اهداف تبلیغاتی انجام می‌شود و از نظر تخصصی قابل اجرا نیست.
پیشنهاد مطالعه: آشنایی با قانون استفاده از استارلینک در ایران
سوالات متداول
چگونه کاربران می‌توانند امنیت و حریم خصوصی خود را در هنگام استفاده از استارلینک حفظ کنند؟
برای حفظ امنیت، دو نکته زیر را در نظر داشته باشید:
- استتار دیش
- استفاده از آی پی استاتیک
- بای پس کردن (Bypass) روتر
آیا استارلینک برای کاربران ایرانی امن است؟
بله، استارلینک با استفاده از فناوری‌های رمزنگاری قوی و اتصال مستقیم به ماهواره‌ها، امکان دسترسی به اینترنتی امن و پایدار را فراهم می‌کند و بسیاری از کاربران ایرانی از این مزیت بهره می‌برند.
آیا استارلینک قابل شناسایی است؟
متخصصان حوزه شبکه و IT، باور دارند که شناسایی استارلینک فقط یک شعار تبلیغاتی است و در عمل، چنین کاری امکانپذیر نیست.
پیشنهاد مطالعه: استارلینک چیست؟ درباره استارلینک ایلان ماسک بیشتر بدانید
سخن پایانی
ردیابی استارلینک موضوعی است که ممکن است برای کاربران ایرانی نگرانی ایجاد کند، اما به دلیل ویژگی‌های خاص استارلینک، این سیستم با رمزنگاری قوی و روش‌های حفاظتی مناسب، امنیت بالایی را برای کاربران فراهم می‌کند.
